Detergenty i produkty biobójcze - oznakowanie, przepisy

Oznakowanie detergentów i produktów biobójczych: przepisy i praktyka

Detergenty i produkty biobójcze to preparaty chemiczne, które stanowią liczną grupę produktów dostępnych na polskim rynku. Aby mogły być bezpiecznie stosowane, powinny być odpowiednio oznakowane. Niektóre mieszaniny chemiczne stwarzające zagrożenie wymagają umieszczenia dodatkowych informacji na etykiecie, oprócz tych, które obowiązkowe są z punktu widzenia Rozporządzenia CLP. Do takich mieszanin zalicza się właśnie detergenty oraz produkty biobójcze.

Rozporządzenie CLP: najważniejsze elementy

Rozporządzenie CLP to rozporządzenie obowiązujące w całej Unii Europejskiej oraz w krajach EOG dotyczące klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, które weszło w życie 20 stycznia 2009 r. Opiera się na Globalnie Zharmonizowanym Systemie Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów Organizacji Narodów Zjednoczonych (GHS ONZ).

Produkty chemiczne stwarzające zagrożenie powinny być odpowiednio oznakowane zgodne z Rozporządzeniem CLP - zawiera ono szczegółowe wskazówki, co to informacji jakie powinna zawierać etykieta. Wytyczne te opisane są w artykule 17. Najważniejsze elementy oznakowania mieszaniny lub substancji chemicznej sklasyfikowanej jako niebezpieczna to hasło ostrzegawcze, piktogramy, zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty H), zwroty wskazujące środki ostrożności (zwroty P) oraz informacje uzupełniające, jeśli mają zastosowanie. Od 1 stycznia 2021 roku na etykietach mieszanin niebezpiecznych o zastosowaniu profesjonalnym lub konsumenckim wymagany jest również 16-znakowy identyfikator UFI, powiązany ze zgłoszeniem takiej mieszaniny w systemie PCN Europejskiej Agencji Chemikaliów. 

 O oznakowaniu opakowań zgodnie z Rozporządzeniem CLP można dowiedzieć się więcej pod tym wpisem

Co mówi ustawa o produktach biobójczych?

Działanie produktów biobójczych opiera się na wykorzystaniu substancji chemicznych lub mikroorganizmów, celem zwalczania organizmów szkodliwych dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub organizmów niszczących materiały naturalne oraz sztuczne. Ta grupa produktowa jest powszechnie stosowane zarówno w przemyśle jak i przez konsumentów w ich gospodarstwach domowych. Do produktów biobójczych zalicza się np. preparaty do dezynfekcji rąk, powierzchni lub wody, jak również produkty do konserwacji drewna, albo środki do zwalczania gryzoni lub owadów.

Z punktu widzenia oznakowania produktów biobójczych, znaczenie ma treść artykułu 33 Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o produktach biobójczych.

Zgodnie z ust. 3 Art. 33 treść oznakowania opakowania jednostkowego produktu biobójczego zawiera:

1) nazwę produktu biobójczego;
2) tożsamość wszystkich substancji czynnych i ich stężenia podane w jednostkach metrycznych;
3) numer pozwolenia na obrót;
4) imię i nazwisko oraz adres albo nazwę (firmę) oraz adres siedziby oraz numer telefonu podmiotu odpowiedzialnego;
5) postać użytkową produktu biobójczego;
6) zakres stosowania produktu biobójczego;
7) zalecenia dotyczące stosowania, dawki lub ilości wyrażone w jednostkach metrycznych dla zakresu stosowania produktu biobójczego;
8) informacje szczegółowe dotyczące bezpośrednich i pośrednich ubocznych skutków stosowania produktu biobójczego, jeżeli dotyczy, i wskazówki dotyczące udzielania pierwszej pomocy;
9) napis „przed użyciem przeczytaj załączoną ulotkę informacyjną”, jeżeli jest ona dołączona do produktu biobójczego;
10) zalecenia dotyczące bezpiecznego postępowania z odpadami produktu biobójczego i jego opakowaniem, zgodnie z przepisami o odpadach i odpadach opakowaniowych;
11) numer serii i datę ważności uwzględniającą normalne warunki przechowywania produktu biobójczego;
12) okres od zastosowania produktu biobójczego do uzyskania skutku biobójczego, okresy między kolejnymi zastosowaniami, okres między zastosowaniem produktu biobójczego a użytkowaniem rzeczy, w stosunku do której został zastosowany produkt biobójczy, lub okres, po którym ludzie lub zwierzęta mogą przebywać na terenie, gdzie produkt biobójczy był stosowany, szczegółowe zalecenia odnośnie sposobów i środków stosowanych w celu usunięcia skażeń produktem biobójczym, jeżeli dotyczy;
13) informacje na temat wentylacji pomieszczeń, w których ma być zastosowany produkt biobójczy, szczegółowe informacje dotyczące odpowiedniego czyszczenia sprzętu służącego do wykonywania zabiegów, szczegółowe środki ostrożności, jakie należy zachować w czasie wykonywania zabiegu, przechowywania i transportu, jeżeli dotyczy.

Jak mówi ust. 4 Art. 33 ustawy o produktach biobójczych, w przypadkach uzasadnionych względami bezpiecznego stosowania produktu biobójczego treść oznakowania opakowania produktu biobójczego zawiera dodatkowo:

1) rodzaj użytkowników, jeżeli produkt biobójczy jest wyłącznie dla nich przeznaczony;
2) informacje o każdym szczególnym zagrożeniu dla środowiska, szczególnie w odniesieniu do organizmów niebędących przedmiotem zwalczania, oraz o konieczności unikania zanieczyszczenia gleby i wody;
3) w przypadku mikrobiologicznych i chemicznych produktów biobójczych informacje wymagane przez przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Informacje, o których mowa w ust. 3 pkt 1–4, 6, 9, 11 i 13, zamieszcza się bezpośrednio na etykiecie produktu biobójczego, natomiast informacje wymienione w ust. 3 pkt 5, 7, 8, 10 i 12 oraz w ust. 4, mogą być zamieszczone w innym miejscu opakowania produktu biobójczego lub też w ulotce informacyjnej jeśli taka dołączona jest do produktu. Co ważne oznakowanie produktu biobójczego nie może wprowadzać użytkownika w błąd oraz nie może zawierać określeń typu: „o niskim ryzyku”, „nietoksyczny”, „nieszkodliwy”, ani określeń o podobnym znaczeniu. 

Elementy etykiet na detergentach

Definicję detergentu znaleźć można w Rozporządzeniu (WE) nr 648/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie detergentów. Brzmi ona następująco:

Detergent” oznacza jakąkolwiek substancję lub mieszaninę zawierającą mydło i/lub inne substancje powierzchniowo czynne przeznaczoną do procesów prania, mycia i czyszczenia. Detergenty mogą mieć różną postać (płyn, proszek, pasta, kostka, wypraska, kształtka itp.) i wprowadzane są do obrotu w celu używania ich w gospodarstwie domowym, obiektach użyteczności publicznej lub do celów przemysłowych.”

Należy zaznaczyć, że główną funkcją detergentu ważniejszą niż jego skład jest jego przeznaczenie czyli mycie, pranie i czyszczenie.

Podstawowe wytyczne dotyczące oznakowania detergentów opisane są w art. 11 rozporządzenia nr 648/2004 w związku z załącznikiem VII tego rozporządzenia. Etykiety detergentów powinny zawierać informacje dotyczące zawartości następujących składników (jeśli występują w danym produkcie w stężeniu > 0,2% wagowo):

fosforany,
fosfoniany,
anionowe środki powierzchniowo czynne,
kationowe środki powierzchniowo czynne,
amfoteryczne środki powierzchniowo czynne,
niejonowe środki powierzchniowo czynne,
związki wybielające na bazie tlenu,
związki wybielające na bazie chloru,
EDTA (kwas etylenodiaminotetraoctowy) i jego sole,
NTA (kwas nitrylotrójoctowy) i jego sole,
fenole i chlorowcowane fenole,
paradichlorobenzen
węglowodory aromatyczne,
węglowodory alifatyczne,
chlorowcowane węglowodory,
mydło,
zeolity,
polikarboksylany

Niezależnie od stężenia, jeśli detergent zawiera w swoim składzie następujące komponenty, należy obowiązkowo podać je z nazwy:

enzymy
substancje dezynfekujące,
rozjaśniacze optyczne,
kompozycje zapachowe,
środki konserwujące (stosując dla nich nazewnictwo z dyrektywy 76/768/EWG).

Oprócz składu detergentowego na opakowaniu należy umieścić również odpowiednie przedziały stężeń w formie zakresów procentowych (wagowo):

mniej niż 5%,
5% lub więcej, ale mniej niż 15 %,
15% lub więcej, ale mniej niż 30 %,
30% i więcej, (zapis matematyczny >30%)

Dla detergentów przeznaczonych do użytku przemysłowego, które nie są udostępniane dla konsumentów detalicznych, powyższych informacji nie trzeba umieszczać bezpośrednio na etykiecie, jeśli dostępne one będą wraz z inną dokumentacją np. w karcie charakterystyki lub informacji technicznej. Jeżeli jednak produkt będzie sprzedawany zarówno odbiorcom detalicznym, jak i przemysłowym, to zamieszczenie tych informacji na etykiecie jest uznane za konieczne.

Jeśli chodzi o dodatkowo wymagane elementy oznakowania, to na opakowaniach detergentów, przeznaczonych do sprzedaży dla konsumentów, muszą być umieszczone trwale, w języku polskim, w sposób czytelny i przy pomocy widocznych liter następujące informacje

nazwa i nazwa handlowa produktu;
nazwa lub nazwa handlowa lub znak towarowy i pełny adres oraz numer telefonu osoby odpowiedzialnej za wprowadzenie produktu do obrotu
adres, adres e-mailowy, o ile jest dostępny, oraz numer telefonu, pod którym dostępny jest arkusz danych składników odnoszący się do art. 9 ust. 3 Rozporządzenia 648/2004 w sprawie detergentów.

Informacje jakie powinny znaleźć się na opakowaniach detergentów dla konsumentów przeznaczonych do prania oraz przeznaczonych do automatycznych zmywarek do naczyń, określone zostały w sekcji B załącznika VII.

Podsumowanie

Detergenty oraz produkty biobójcze to preparaty chemiczne, które podlegają klasyfikacji i oznakowaniu zgodnie z Rozporządzeniem nr 1272/2008 (CLP), jednak jak zostało opisane powyżej obowiązki producentów tego typu produktów nie ograniczają się wyłącznie do tych wytycznych. Etykieta mieszaniny lub substancji stwarzającej zagrożenie powinna zawierać podstawowe elementy oznakowania, jakie wynikają z Rozporządzenia CLP, ale niektóre produkty chemiczne jak np. detergenty i produkty biobójcze ze względu na odrębne przepisy muszą zawierać również własne oznakowania, o czym nie można zapominać wprowadzając tego typu chemikalia do obrotu.