Oznakowanie opakowań: jakie przepisy powinniśmy wziąć pod uwagę?

Obowiązek właściwego oznakowania opakowań produktów chemicznych spoczywa na dostawcach substancji oraz mieszanin. Należą do nich producenci, importerzy, dystrybutorzy, a także dalsi użytkownicy, w tym formulatorzy. Podstawowym rozporządzeniem mówiącym o tym jakie oznaczenia na opakowaniach powinny być zamieszczone, jest rozporządzenie CLP. Zawiera ono szczegółowe wytyczne co to elementów etykiety produktów stwarzających zagrożenie.

Oznakowanie opakowań: przepisy

Rozporządzenie CLP to rozporządzenie Unii Europejskiej w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin. Weszło w życie 20 stycznia 2009 r. i opiera się na Globalnie Zharmonizowanym Systemie Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów Organizacji Narodów Zjednoczonych (GHS ONZ). Obowiązuje w całej Unii Europejskiej, a także w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Liechtenstein).

1 czerwca 2015 r. rozporządzenie CLP w pełni zastąpiło przepisy dyrektywy 67/548/EWG w sprawie substancji niebezpiecznych (DSD) i dyrektywy 1999/45/WE w sprawie preparatów niebezpiecznych (DPD). Oznacza to, że od tego dnia zarówno substancje, jak i mieszaniny muszą być klasyfikowane, oznakowane i pakowane tylko zgodnie z rozporządzeniem CLP. Nie obowiązuje już wymóg przedstawiania na etykiecie klasyfikacji DSD, ani dla substancji w ich własnej postaci, ani dla substancji będących składnikami mieszanin lub klasyfikacji DPD dla mieszanin.

Etykieta zgodna z rozporządzeniem CLP musi zawierać oznakowanie przejęte z GHS ONZ (nowe piktogramy, hasło ostrzegawcze, zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia i zwroty wskazujące środki ostrożności) odzwierciedlając ustaloną klasyfikację substancji lub mieszaniny. W rozporządzeniu CLP zachowano jednak pewne pojęcia dotyczące oznakowania pochodzące z dyrektyw DSD i DPD, jak na przykład wyłączenia dla małych opakowań.

Opakowanie substancji lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie musi być opatrzona etykietą informującą o zagrożeniu zgodnie z przepisami tytułu III rozporządzenia CLP - Informowanie o zagrożeniu przy pomocy oznakowania.

Oznaczenia na opakowaniach: te informacje powinny się tam znaleźć

Wszyscy dostawcy muszą zagwarantować oznakowanie swoich substancji i mieszanin zgodnie z przepisami rozporządzenia CLP przed wprowadzeniem ich do obrotu na terenie Unii Europejskiej. Zatem jakie oznaczenia powinny znaleźć się na opakowaniach?

Zgodnie z artykułem 17 rozporządzenia CLP substancja i mieszanina zaklasyfikowana jako stwarzająca zagrożenie musi posiadać etykietę zawierającą następujące elementy:

  • Nazwa, adres i numer telefonu dostawcy (dostawców)
  • Na etykiecie należy umieścić dane kontaktowe jednego lub opcjonalnie kilku dostawców. W jednym łańcuchu dostaw może być wielu dostawców tej samej substancji lub mieszaniny. Artykuł 17 rozporządzenia CLP nie określa jednak, czy w takim przypadku konieczne są dane obu dostawców lub czy dane jednego dostawcy mają pierwszeństwo przed drugimi. Jeśli dostawca nie zmienił opakowania w sposób wymagający zmiany oznakowania, nie musi dodawać na etykiecie swoich danych kontaktowych, ale może to uczynić dobrowolnie.

  • Nominalna ilość tej substancji lub mieszaniny w pakunkach udostępnianych ogółowi społeczeństwa, chyba że ilość ta jest określona w innym miejscu na opakowaniu
  • Przykładowo dla mieszanin płynnych, na etykiecie podaje się informację 500 ml, 1L itd.

  • Identyfikatory produktu
  • Identyfikator produktu dla substancji składa się z następujących elementów: - Nazwy i numeru identyfikacyjnego określonego w części 3 załącznika VI do CLP; lub - Nazwy i numeru identyfikacyjnego w postaci zamieszczonej w wykazie klasyfikacji i oznakowania, jeżeli substancja nie jest wymieniona w części 3 załącznika VI do rozporządzenia CLP; lub - Jeżeli substancja nie została wymieniona ani w części 3 załącznika VI do rozporządzenia CLP, ani w wykazie klasyfikacji i oznakowania – z numeru CAS wraz z nazwą IUPAC lub z numeru CAS wraz z inną międzynarodową nazwą chemiczną, np. nazwą w nomenklaturze INCI, jeżeli ma zastosowanie; lub - Jeżeli numer CAS nie jest dostępny i żaden z powyższych punktów nie ma zastosowania – z nazwy zgodnej z nomenklaturą IUPAC lub innej międzynarodowej nazwy chemicznej, np. nazwy w nomenklaturze INCI, jeżeli ma zastosowanie.

Identyfikatory produktu dla mieszanin muszą zawierać niżej wymienione elementy:

- Nazwa handlowa lub oznaczenie mieszaniny;

Dane identyfikujące wszystkie substancje w mieszaninie, które decydują o jej zaklasyfikowaniu w kategoriach dotyczących ostrej toksyczności, działania żrącego na skórę lub poważnych uszkodzeń oczu, działania mutagennego na komórki rozrodcze, rakotwórczości, działania szkodliwego na rozrodczość, działania uczulającego na skórę lub drogi oddechowe, działania toksycznego na narządy docelowe (STOT) lub zagrożenia spowodowanego aspiracją.

  • Piktogramy określające rodzaj zagrożenia, jeżeli mają zastosowanie
  • Piktogramy muszą mieć kształt kwadratu ustawionego na wierzchołku oraz posiadać czarny symbol na białym tle z czerwonym obramowaniem. Zgodnie z art. 19 rozporządzenia CLP o tym, jakie piktogramy muszą być zamieszczone na etykiecie, decyduje klasyfikacja substancji lub mieszaniny. Informacje na temat przyporządkowania odpowiednich piktogramów do poszczególnych klas zagrożenia i kategorii znajdują się w załączniku V do rozporządzenia CLP. Należy pamiętać jednocześnie o zasadach pierwszeństwa umieszczania piktogramów na etykietach. Określone są one w artykule 26 rozporządzenia CLP.

  • Odpowiednie hasło ostrzegawcze, jeżeli ma zastosowanie
  • Zgodnie z artykułem 20 rozporządzenia CLP na etykiecie należy umieścić hasło ostrzegawcze zgodnie z klasyfikacją danej substancji lub mieszaniny. Hasła ostrzegawcze odpowiednie dla poszczególnych klasyfikacji znaleźć można w tabelach obrazujących elementy etykiety wymagane dla każdej klasy zagrożenia określonej w częściach 2–5 załącznika I do CLP. Hasło ostrzegawcze „niebezpieczeństwo” ma pierwszeństwo przed hasłem „uwaga”. Oznacza to, że w przypadku zaklasyfikowania substancji lub mieszaniny ze względu na więcej niż jedno zagrożenie, na etykiecie umieszcza się tylko jedno hasło ostrzegawcze, czyli to o większym nasileniu.

  • Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia, jeżeli mają zastosowanie
  • Na etykiecie CLP należy także umieścić odpowiednie zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty H), opisujące charakter i nasilenie zagrożeń, jeśli mają one zastosowanie. Oznakowanie musi uwzględniać wszystkie zwroty H wynikające z klasyfikacji, chyba że wyraźnie się powielają. Przykładowo jeśli przypisany został zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia H314 (Powoduje poważne oparzenia skóry i uszkodzenia oczu), można pominąć zwrot H318 (Powoduje poważne uszkodzenia oczu). Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia mają brzmienie zgodne z załącznikiem III rozporządzenia CLP.

  • Odpowiednie zwroty wskazujące środki ostrożności, jeżeli mają zastosowanie
  • Zwroty wskazujące środki ostrożności (zwroty P), służą przekazywaniu informacji na temat minimalizowania szkodliwych skutków dla zdrowia ludzkiego lub środowiska, które wynikają z zagrożeń stwarzanych przez substancję lub mieszaninę. Unika się powielania i stosowania nadmiaru zwrotów. Z reguły na etykiecie nie powinno zamieszczać się więcej niż sześć zwrotów wskazujących środki ostrożności, chyba że umieszczenie większej ilości zwrotów jest konieczne dla ukazania nasilenia zagrożeń. Zwroty wskazujące środki ostrożności mają brzmienie zgodne z częścią 2 załącznika IV.

  • Miejsce zawierające informacje uzupełniające, jeżeli mają zastosowanie,
  • Informacje uzupełniające umieszczane na etykiecie można podzielić na dwie kategorie: obowiązkowe i nieobowiązkowe. Do obowiązkowych informacji zalicza się np. zwroty EUH. Są to przeniesione z dyrektyw DSD i DPD określenia wskazujące rodzaj zagrożenia, ale nieuwzględnione w ramach GHS. Nieobowiązkowe informacje uzupełniające to np. podstawowe instrukcje użytkowania produktu lub zwroty P, które nie wynikają bezpośrednio z klasyfikacji np. P103 Przed użyciem przeczytać etykietę”. W przypadku ograniczonego miejsca na etykiecie przed nieobowiązkowymi informacjami uzupełniającymi pierwszeństwo mają informacje obowiązkowe.

Podsumowanie

Zasady oznakowania opakowań zgodnie z przepisami rozporządzenia CLP w praktyce wymagają większej ilości miejsca na etykiecie w porównaniu z etykietą produktu, jaka wymagana była na podstawie dyrektyw DSD i DPD. Nie należy zapominać, że na etykietach produktów stwarzających zagrożenie w zależności od rodzaju produktu, konieczne będzie zamieszczenie dodatkowych oznaczeń i elementów oprócz tych wynikających z rozporządzenia CLP. Dotyczy to m.in. detergentów lub produktów biobójczych.

Góra