Dokumentacja chemiczna i karty charakterystyki

Czym jest karta charakterystyki i do czego służy?

Karta charakterystyki (ang. SDS Safety Data Sheet) jest jednym z podstawowych i najistotniejszych dokumentów, stanowiących narzędzie komunikacji w łańcuchu dostaw pomiędzy producentem, dostawcą, a dalszym użytkownikiem. Dostarcza kompleksowych informacji o substancji lub mieszaninie, co pozwala w bezpieczny sposób kontrolować chemikalia na stanowisku pracy.

Karta charakterystyki (ang. SDS Safety Data Sheet) jest jednym z podstawowych i najistotniejszych dokumentów, stanowiących narzędzie komunikacji w łańcuchu dostaw pomiędzy producentem, dostawcą, a dalszym użytkownikiem. Dostarcza kompleksowych informacji o substancji lub mieszaninie, co pozwala w bezpieczny sposób kontrolować chemikalia na stanowisku pracy. Zawierają one m.in. dane na temat zagrożeń dla zdrowia i środowiska wynikających ze stosowania danego produktu, środków ochrony indywidualnej, a także zasad udzielania pierwszej pomocy w przypadku nadmiernego narażenia lub też wytyczne co do przechowywania i stosowania produktu oraz postępowania z odpadami.

Tworzenie kart charakterystyki wymagane jest tylko w określonych przypadkach. Kiedy zatem konieczne jest sporządzenie takiego dokumentu, kto go opracowuje i co należy w nim zawrzeć?

REACH czy CLP

O obowiązku sporządzenia karty charakterystyki mówi art. 31 rozporządzenia 1907/2006/WE (REACH). Błędnym przekonaniem jest, że obowiązek ten wynika z zapisów zawartych w rozporządzeniu 1272/2008/WE (CLP). Rozporządzenie CLP określa bowiem kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin chemicznych, pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń. Uwzględnienie tych kryteriów jest kluczem do poprawnego opracowania karty charakterystyki.

Dla jakich substancji i mieszanin wymagana jest karta charakterystyki?

Według art. 31 Rozporządzenia REACH, kartę charakterystyki dostarcza się w następujących przypadkach:

• gdy substancja lub mieszanina spełnia kryteria klasyfikujące ją jako stwarzającą zagrożenie, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 (CLP),
• gdy substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna (PBT) lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB) zgodnie z kryteriami zawartymi w załączniku XIII rozporządzenia REACH,
• gdy substancja znajduje się na tzw. „liście kandydackiej”, sporządzonej zgodnie z art. 59 ust. 1. Rozporządzenia REACH.

Istnieją przypadki, kiedy dostawca dostarcza odbiorcy kartę charakterystyki na jego żądanie - nawet jeżeli mieszanina nie spełnia kryteriów klasyfikacji jako stwarzająca zagrożenie zgodnie z CLP, ale zawiera:

• w stężeniach wynoszących co najmniej 1% wag. (postać niegazowa) oraz co najmniej 0,2% obj. (postać gazowa) substancję która stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzkiego lub środowiska,
• w stężeniach wynoszących co najmniej 0,1% wag. w przypadku mieszanin nie występujących w postaci gazu przynajmniej jedną substancję, która jest PBT lub vBvP,
• w stężeniach wynoszących co najmniej 0,1% wag. w przypadku mieszanin nie występujących w postaci gazu przynajmniej jedną substancję, która została umieszczona na liście kandydackiej,
• substancję, w przypadku której został określony we Wspólnocie NDS.

Kto dostarcza kartę charakterystyki?

Za prawidłowe przygotowanie i wprowadzenie do obrotu karty charakterystyki odpowiada producent, jego przedstawiciel lub importer danego produktu chemicznego. Dokument dostarczany jest nieodpłatnie w formie papierowej lub elektronicznej, nie później niż w dniu pierwszej dostawy substancji.

Kartę charakterystyki należy sporządzić w języku użytkownika, czyli w języku państwa, na terenie którego dany produkt jest wprowadzany do obrotu oraz stosowany. Jeżeli przykładowo producentem substancji jest podmiot z Grecji, ale dostarcza on swój produkt na teren Polski, to karta charakterystyki musi być sporządzona w języku polskim. Dokument musi być również zgodny z przepisami krajowymi tzn., że wymagane jest dostosowanie niektórych jego parametrów np. limitów ekspozycji do tych, które obowiązują na terenie danego kraju.

Jaki format powinna mieć karta charakterystyki?

Zarówno układ, jak i zawartość tego dokumentu zostały ściśle określone przez wspomniane wcześniej rozporządzenie REACH. Powinien on składać się z 16 sekcji, a każda z nich musi mieć stałą liczbę podsekcji. Wyjątkiem jest sekcja numer 3, w której uwzględnia się podsekcję 3.1 lub 3.2.

• Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny oraz firmy/przedsiębiorstwa
• Sekcja 2: Identyfikacja zagrożeń
• Sekcja 3: Skład/informacja o składnikach
• Sekcja 4: Środki pierwszej pomocy
• Sekcja 5: Postępowanie w przypadku pożaru
• Sekcja 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska
• Sekcja 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie
• Sekcja 8: Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej
• Sekcja 9: Właściwości fizyczne i chemiczne
• Sekcja 10: Stabilność i reaktywność
• Sekcja 11: Informacje toksykologiczne
• Sekcja 12: Informacje ekologiczne
• Sekcja 13: Postępowanie z odpadami
• Sekcja 14: Informacje dotyczące transportuSekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych
• Sekcja 16: Inne informacje

Sporządzona zgodnie z powyższymi wymaganiami karta charakterystyki dostarcza niezbędnych informacji na temat danej mieszaniny, jej szczegółowego składu oraz właściwości, a także postępowania w razie niebezpiecznych sytuacji.

Jak to wygląda w przypadku krajów NAFTA?

Kraje NAFTA (Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk), posiadają odrębne regulacje dotyczące zawartości tego rodzaju dokumentu. Kraje Unii Europejskiej, które sprzedają swoje substancje do krajów NAFTA, mają zatem obowiązek sporządzenia dwóch takich kart - jedna powinna uwzględniać normy UE, a druga powinna być oparta o regulacje normy ANSI Z.400.1-2004, wedle której karta charakterystyki powinna zawierać: skład oraz właściwości substancji chemicznych, postępowanie w sytuacji zagrożenia, opis działań w sytuacji zagrożenia oraz sposób unikania zagrożeń.